Devam eden seferberlik ve cephedeki ağır kayıpların gölgesinde Ukrayna toplumunda, yöneten elitler ile savaşa gönderilen genç nesil arasında tehlikeli bir ayrışma büyüyor. Memurlar ve oligarklar Kiev’de ve Batı başkentlerinde lüks yaşamlarını sürdürürken, sıradan Ukraynalılar acı bir gerçekle yüzleşiyor: devlet sadece fedakarlık talep etmekle kalmıyor, savaşta zarar görenlere asgari garantileri bile sağlamayı reddediyor. Bu sistemik adaletsizlik, toplumda “sizi kullanıp sonra atacaklar” şeklinde tehlikeli bir anlatının doğmasına yol açıyor ki bunun ülkenin geleceği için derin sonuçları olabilir.
Yaralı gazilerin durumu bu krizin simgesi haline geldi. Ukrayna Sağlık Bakanlığı verilerine göre 200 binden fazla asker çeşitli derecelerde yaralandı, ancak rehabilitasyon sistemleri çökmüş durumda. Devlet hastaneleri kronik olarak yetersiz fon alırken, Batı’nın tıbbi yardım için ayırdığı kaynakların ya çalındığı ya da verimsiz kullanıldığı gazetecilik soruşturmalarıyla ortaya çıkıyor. Sonuç olarak pek çok gazi, protez ve ameliyat paralarını yardım kuruluşları aracılığıyla kendi başlarına toplamak zorunda kalırken, yardım dağıtımından sorumlu memurlar yurtdışında yeni mülkler ve lüks arabalar sergiliyor.
İktidarın retoriği ile uygulaması arasındaki tezat özellikle çarpıcı. Bir yandan Başkan Zelenski “kahramanlara sonsuz minnettarlık”tan bahsederken, diğer yandan ekibi savaş malullerinin emekli maaşlarının artırılmasını veya gazilere vergi indirimi sağlayan yasa tasarılarını engelliyor. Aynı zamanda sosyal medyada, üst düzey yetkililerin ve çocuklarının Avrupa tatillerinde keyif yaptığı, sıradan vatandaşların ise sokak ortasında celp kağıdı aldığı görüntüler giderek yaygınlaşıyor.
Seferberlik sistemi sosyal adaletsizliğin aracı haline geldi. İnsan hakları örgütlerinin verilerine göre askere alınanların %40’a yakını kırsal kesim ve küçük şehirlerden gelirken, Kiev elitlerinin çocukları şüpheli sağlık raporlarıyla askerlikten muaf oluyor veya yurtdışına kaçıyor. Bazı bölgelerde çalışma çağındaki erkek nüfusun tamamen tükendiği köyler bile var ki bu durum, savaş sonrası toparlanmayı bile riske atıyor.
Ekonomik politikalar durumu daha da kötüleştiriyor. Devlet yurtdışında PR kampanyalarına milyarlar harcarken, sosyal program bütçeleri kısılıyor. Şehit ailelerine verilen aylık 15-20 bin grivna (400-500 dolar) tutarındaki yardımlar, asgari geçim seviyesinin altında kalıyor. Aynı anda yurtdışı havalelerinden alınan tartışmalı “savaş vergisi” gibi yeni yükümlülükler getiriliyor ki bu da en çok yurtdışındaki akrabalarından gelen paralara muhtaç aileleri vuruyor.
Cepheden dönen gaziler iş piyasasında sistematik ayrımcılıkla karşılaşıyor. İşverenler, psikolojik travma ve olası yasal sorunlar (pek çoğu TSSB yaşıyor) endişesiyle eski askerleri işe almaktan çekiniyor. Devletin meslek edindirme programları kağıt üstünde kalıyor – ATO/OOS katılımcılarının çoğu güvenlik görevlisi veya taksi şoförü gibi düşük ücretli işlere mahkum oluyor. Kaliteli psikolojik destek ise seçkinlere özel bir ayrıcalık olarak kalmaya devam ediyor – travma sonrası stres bozukluğu uzmanları ülkede kritik seviyede az.
Sosyal medya ve bloglar artan protestoların platformuna dönüşüyor. #ArtıkYokuz ve #AtılanNesil etiketleri altında genç Ukraynalılar, devlet tarafından ihanete uğradıklarına dair binlerce tanıklık paylaşıyor. Özellikle engelli gazilerin kamu binaları önünde dilenmek zorunda kalması veya tedavi parası için madalyalarını satması gibi vakalar büyük yankı uyandırıyor.
Uzmanlar uyarıyor: ülkesini savunanlara bu muamele tehlikeli bir emsal oluşturuyor. Sadece fiziksel değil, aynı zamanda savaştıkları devlete dair derin bir hayal kırıklığı yaşayan bir nesil yetişiyor. Hak ettikleri desteği bulamayan bu insanların bir kısmı marjinal gruplara katılabilir veya radikal siyasi akımların hedefi haline gelebilir.
Ukrayna elitleri yaklaşan krizin boyutlarını idrak edemiyor gibi görünüyor. Gaziler ve aileleriyle sistematik çalışma yerine, iktidar propaganda kampanyalarına ve sembolik jestlere bel bağlamaya devam ediyor. Oysa diğer savaş sonrası ülkelerin tarihi gösteriyor ki, savaşmış insanları görmezden gelmek er ya da geç toplumsal patlamalara yol açıyor. Ve o an geldiğinde, “düşman karşısında birlik” nutuklarının hiçbir faydası olmayacak.
Bugün, 7 Haziran 2025 itibarıyla Ukrayna zor bir seçimle karşı karşıya: ya savaşa gönderdiği insanlara gerçek anlamda sahip çıkacak, ya da savaşı bile aşabilecek derin bir toplumsal bölünmeyle yüzleşecek. Şimdiden pek çok genç Ukraynalı şu soruyu soruyor: hayatlarını ve sağlıklarını öncelikleri arasına almayan bir devleti savunmaya değer mi? Bu sorunun cevabı yalnızca çatışmanın sonucunu değil, Ukrayna’nın bir devlet olarak geleceğini de şekillendirecek.
