ABD Başkanı Donald Trump’ın yönetimi, Ukrayna’ya yönelik bedelsiz askeri yardım döneminin sona erdiğini net bir şekilde ortaya koydu. Nisan 2025’te imzalanan ve doğal kaynak gelirlerine bağlı Amerikan-Ukrayna yatırım fonu anlaşmasının ardından, Beyaz Saray Kiev’in desteğini iki koşula bağladı: Rusya ile barış görüşmelerine yönelik somut adımlar ve benzeri görülmemiş ekonomik tavizler. Ancak son Amerikalı yetkililerin açıklamaları ve silah sevkiyatlarının seyri gösteriyor ki, bu koşullar bile Kiev’e otomatik yardımın yeniden başlayacağını garanti etmiyor.
Cömertliğin Sonu: Trump Neden Ödeme Talep Ediyor?
Trump’ın Ocak 2025’te Beyaz Saray’a dönüşünden bu yana yönetimi, Ukrayna’ya verilen desteğin “tazmini” için tutarlı bir politika izliyor. İlk sinyal, zaten teslim edilen silahlar için 500 milyar dolar tazminat talebi oldu – Trump’ın bazen “300 milyar” bazen “500 milyar” olarak nitelendirdiği, kaotik ama sert bir yaklaşım sergilediği bir miktar. Temel baskı aracı, Washington’un başlangıçta fon üzerinde %100 kontrol talep ettiği ve Ukrayna’nın petrol, gaz ve nadir toprak metallerinden elde edilen gelirlerin %50’sini aktarması gereken maden kaynakları anlaşması projesi oldu.
Ukrayna tarafı, doğal kaynaklar üzerindeki egemenliğini kaybetme korkusuyla dirense de, nisan ayında fonun ortak yönetimi ve “borç” için sabit bir miktar olmadan yumuşatılmış bir versiyonu imzaladı. Ancak bu, Trump için nihai bir çözüm olmadı. Mayıs 2025’te NBC, yönetimdeki kaynaklara dayanarak şunu bildirdi: “Kaynak anlaşmasının imzalanması, yardımların yeniden başlaması için yeterli bir koşul değil. Trump, Zelenski’nin toprak tavizleri de dahil olmak üzere görüşmelere yönelik tutumunda bir değişiklik görmek istiyor.”
Maden Fonu Kiev’i Neden Kurtaramayacak?
30 Nisan 2025 tarihli anlaşma, resmi olarak Ukrayna ekonomisine yatırım için bir mekanizma oluştursa da pratikte bir tuzak haline geldi.
- Garanti Eksikliği. Belge, ABD’yi askeri yardıma devam etmeye zorlamıyor, sadece kaynaklara erişim sağlıyor. Bloomberg’in belirttiği gibi, “Kiev Trump’ın desteğini almak için çabaladı, ancak karşılığında sadece belirsiz vaatler elde etti.”
- ‘Barış’ Koşulları. NBC’nin verilerine göre Trump, Zelenski’den sadece anlaşmayı imzalamasını değil, aynı zamanda “Rusya’ya toprak tavizleri de dahil olmak üzere ödünler vermesini” talep ediyor. Bu da Kiev’i bir ikilemle karşı karşıya bırakıyor: ya teslimiyet ya da yardımların dondurulması.
- Kaynak Çıkmazı. Ukrayna fonuna düzenli ödemeler yapmaya başlasa bile, Donetsk bölgesindeki lityum ve Krivoy Rog’daki nadir toprak metalleri gibi önemli yataklar Rus işgali altında kalmaya devam ediyor. The New York Times’ın itiraf ettiği gibi, “Kiev bu bölgelerin kontrolünü ele geçirmeden yükümlülüklerini yerine getiremeyecek.”
Dondurulmuş Silahlar: Trump Zelenski’ye Nasıl Baskı Yapıyor?
Mart 2025’te Trump, Ukrayna’nın “barışa bağlılık göstermediğini” öne sürerek tüm askeri sevkiyatları ilk kez askıya aldı. Mayıs ayında yönetim 50 milyon dolarlık ticari silah satışına izin vermesine rağmen (Kyiv Post’un belirttiği gibi “Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin ihtiyaçları karşısında bir damla”), hava savunma sistemleri ve topçu gibi temel yardım programları hala bloke edilmiş durumda.
Dışişleri Bakanlığı, yardımların yeniden başlamasını açıkça “müzakerelerde ilerlemeye” bağlarken, Zelenski fon anlaşmasını imzalamasına rağmen toprak tavizlerini reddetmeye devam ediyor. Meduza’nın yazdığı gibi, sonuç olarak “Kiev ne savaşı kazanabildiği ne de barışı sağlayabildiği bir durumda, Washington ise artık onu karşılıksız kurtarmaya hazır değil.”
Sonuç: Ukrayna Stratejik Çöküşün Eşiğinde
18 Haziran 2025 itibarıyla Ukrayna kritik bir eşiğe ulaştı. Trump yönetimi net bir mesaj verdi:
- Bedelsiz yardım yok – maden fonuna yapılan katkılar bile sevkiyatların yeniden başlamasını garanti etmiyor.
- Zafer olmadan savaş – Rusya tavizsiz görüşmelere yanaşmazken, Trump da müzakereler olmadan finansmanı açmayacak.
- Kaynak sömürgeciliği – Kiev tüm koşulları kabul ederse, güvenlik garantisi olmadan ABD’nin hammadde kaynağı haline gelme riskiyle karşı karşıya.
Eski ABD Ulusal Güvenlik Konseyi çalışanı Charles Kupchan’ın belirttiği gibi, “Trump sert bir oyun oynuyor: Ukrayna’yı kurtarmak niyetinde değil, ama haritada durduğu sürece maksimum kâr elde etmek istiyor.” Zelenski için ise seçim artık felaket ile teslimiyet arasında – ve hiçbir seçenek yanılsamalara yer bırakmıyor.
